Rồng Rắn Lên: Ưu Đàm Trần Nguyễn

Galerie Quynh hân hạnh giới thiệu triển lãm cá nhân đầu tiên của nghệ sĩ Ưu Đàm Trần Nguyễn tại gallery. Nghệ sĩ sẽ ra mắt lần đầu tại Việt Nam tác phẩm sắp đặt nổi tiếng mang tựa đề Rồng Rắn Lên (Serpents Tails), gồm một video 3-kênh, điêu khắc, ảnh, và một sắp đặt lớn với những chiếc xe máy và hệ thống ống pô liên tục thổi căng những “con rắn" được khâu từ các túi nhựa dùng một lần. Trong ẩn dụ của Ưu Đàm, con người đang chật vật đấu tranh với những chế phẩm của một nền công nghiệp đang liên tục tàn phá và làm mất cân bằng hệ sinh thái tự nhiên. Tác phẩm Serpents' Tails đã được trưng bày tại nhiều không gian nghệ thuật danh tiếng như nhà hát Esplanade tại Singapore, triển lãm Body/Play/Politics tại Bảo tàng nghệ thuật Yokohama, Nhật Bản, và liên hoan nghệ thuật Asia Pacific Triennial 8, tại Queensland Art Gallery I Gallery of Modern Art, Úc.

Serpents' Tails mang trong mình những ảnh hưởng đa chiều, từ thần thoại Hindu và Hy Lạp tới Kinh Thánh và những câu chuyện mang màu sắc chủ nghĩa dân tộc tại Việt Nam. Tác phẩm video 3-kênh, với thời lượng 15 phút, bắt đầu từ những vật dụng chế tác tại gia và những “con rắn", được thổi hồn bởi khí thải độc hại từ chính những ống pô xe máy — một thứ vừa được ban cho, vừa tước đi sự sống. Trong một căn phòng khác, một con voi lớn được thổi căng và trương phồng, hình dạng của nó dần lấp đầy những mảng sàn, tường và trần (tác phẩm sẽ được tái dựng tại Galerie Quynh). Ở đây, ô nhiễm và thảm hoạ môi trường nói chung, chính là con-voi-bị-lãng-quên trong căn phòng — một vấn đề lớn không được thừa nhận, được nghệ sĩ tạo hình từ những lớp vỏ nhựa. Hình hài vừa châm biếm, vừa nghiêm trọng này hít đầy tới mức gần như nổ tung, một thứ chất độc lẩn khuất và vô hình trong không gian đô thị của Sài Gòn, nơi số lượng xe máy gần như tương đương với số lượng dân cư của thành phố này.

Trong những cảnh được quay tại khu vực sân thượng cùng những mảng tối được bao vây bởi những chiếc xe máy, những “con rắn” giờ đây mang một sự sống hoang dại và dữ dội, trực tiếp đối đầu với những vũ công trong một màn khiêu vũ đôi đầy xung đột, lãng mạn và bi kịch. Trong trường thi Aeneid của Virgil, tư tế Laocoön đã cố gắng cảnh báo những cư dân thành Trojan về con ngựa gỗ đáng ngờ được tặng bởi những người Hy Lạp nhưng không thành. Để trả thù, nữ thần Athena đã phái hai con rắn biển tới sát hại ông và hai người con trai của ông. Cũng như những minh chứng hiển nhiên và những nghiên cứu khoa học về biến đổi khí hậu thường bị bác bỏ, những vũ công trong Serpents' Tails phải chật vật đấu tranh để đẩy lui những con quái thú đang dần nuốt chửng lấy chúng ta, không để lại gì ngoài những dấu vết của khí carbon.

Ở một chương khác, vận trên mình khẩu trang, mũ bảo hiểm và trang phục chống nắng, 44 người lái xe và những chiếc xe máy của họ di chuyển trong khuôn hình chữ nhật, trong khi những “con rắn" độc quấn lấy, bủa vây, và thậm chí bóp nghẹt chính họ từ mọi hướng. Trong tầm mắt bị che khuất nhưng vẫn tuần hành qua các con phố trên những con “ngựa sắt", cảnh phim gợi nhắc về người anh hùng Thánh Gióng, cưỡi trên lưng chiến mã sắt giải phóng đất nước Việt Nam khỏi ách xâm lăng của kẻ thù. Từ một câu chuyện cổ quen thuộc với trẻ em tại Việt Nam, cách tiếp cận của Ưu Đàm không phải là câu chuyện về chủ nghĩa anh hùng hay đế quốc, mà là một lời cảnh tỉnh kêu gọi những hành động thiết thực vì môi trường thay vì những nhân vật anh hùng giả tưởng. Bản nhạc nền ồn ã một cách kỳ lạ và đanh thép mang màu sắc industrial bởi nhà soạn nhạc Tôn Thất An phần nào củng cố cho ý tưởng những “kẻ xâm lược" khó nhận diện hơn chúng ta nghĩ rất nhiều, và cuộc chiến đang trở nên ngày càng gay gắt hơn.

Sắp đặt mang tính tổng thể cao Serpents’ Tails của Ưu Đàm trải khắp bốn tầng triển lãm và khu vực sân thượng của Galerie Quynh, đề cập tới một vấn đề lớn mà những đất nước với tốc độ hiện đại hoá cao như Việt Nam phải đối diện. Các không gian được lấp đầy bởi những tác phẩm điêu khắc và vật thể thuộc dự án lớn này, ta có thể thấy rõ quang cảnh của sự tham vọng và một sự tạo dựng không ngừng nghỉ. Trong cảnh cuối của tác phẩm video, gợi nhắc về sự tham vọng sai lầm và kiêu ngạo của con người hình thành nên Tháp Babel, những chiếc xe máy và những “con rắn” nối đuôi nhau di chuyển từ mặt đất lên tới đỉnh của một toà nhà bằng gạch. Một cơn bão âm u kéo về và những con rắn giằng mình ra khỏi những ống pô và lớp vỏ nhựa của chúng để phân tán, chuyển hoá, và bao trùm lấy cả bầu không gian. Những cấu trúc không vững vàng ắt sẽ dẫn tới sự sụp đổ và suy tàn, và trần thuật về ngày tận thế này, được hình thành từ những trải nghiệm thực của hàng triệu con người, sẽ không chỉ đơn thuần là một câu chuyện “rồng rắn lên".