âm sáng: Nguyễn Huy An

Galerie Quynh hân hạnh giới thiệu âm sáng — triển lãm cá nhân lần thứ hai của nghệ sĩ Nguyễn Huy An tại gallery. âm sáng, một từ được giới thiệu bởi Huy An, truyền tải cảm quan của anh về ánh sáng, bóng tối cũng như sự phản chiếu. Nếu như sáng được hiểu là nguồn ánh sáng hắt không trực diện, âm mang trong mình nhiều ý nghĩa — tượng trưng cho phần nữ trong tự nhiên cũng như gợi về thế giới tâm linh.

Trong âm sáng, Huy An tìm nguồn cảm hứng từ những nghi lễ dân gian và tôn giáo truyền thống của miền Bắc Việt Nam — không ngừng tìm kiếm và thu thập những cổ vật cũng như những kí ức từ những ngôi đền, sân khấu kịch và những nghệ sĩ ưu tú. Trong quá trình thu thập, những hiện vật này được nghệ sĩ khéo léo xử lý và hợp lí hoá về mặt bối cảnh, tạo ra sự tương phản trong đường ranh giới giữa thực tế cuộc sống đương đại và di sản văn hoá — những truyền thuyết lịch sử và những nghi lễ hội làng linh thiêng tồn tại trong tâm thức của Huy An.

Thực hành nghệ thuật nhiều năm của Huy An được xây dựng từ mối quan tâm đặc biệt của anh với các hiện vật và không gian của cuộc sống thường ngày, cũng như những suy ngẫm về chúng, đặc biệt tại vùng đất Hà Nội nơi anh đang sinh sống. Những vùng bóng trước đây của anh thường hữu hình, tuy nhiên trong triển lãm lần này, qua cảm quan kết nối với những chủ thể gốc, chúng trở nên mơ hồ và nhập nhoà hơn, thậm chí chỉ còn là những hình bóng nội tại, được định hình bởi sức nặng của lịch sử và văn hoá thay vì khối hình vật lý của hiện vật.

Bắt nguồn từ thời kỳ trung đại, hai loại hình sân khấu truyền thống đặc trưng Tuồng và Chèo được xây dựng dựa trên hệ thống tư tưởng Khổng Giáo, tập trung tái hiện những diễn tích lịch sử (Tuồng) và cuộc sống bình dị nơi thôn dã (Chèo). Những hình thức sân khấu này không chỉ mang lại sự giải trí, mà còn là những câu chuyện về đức hạnh và những châm biếm về hiện thực đời sống xã hội. Bên cạnh đó, một hình thức diễn xướng dân gian mang đậm màu sắc tâm linh mà Huy An lấy cảm hứng cho triển lãm là hầu đồng, một nghi lễ trọng tâm của tín ngưỡng thờ Mẫu. Trong những buổi hầu đồng, bên cạnh những điệu múa uyển chuyển luôn xuất hiện hát chầu văn, một loại hình âm nhạc mang tính tâm linh.

Trong những tấm phim âm bản được tìm thấy, thấp thoáng đường nét mái đình và cánh cổng của một ngôi đền. Huy An chủ đích thu thập những tấm phim bị cháy sáng. Những hình ảnh bị xoá trắng, trở nên trừu tượng, buộc khán giả phải nhìn chúng qua một nguồn sáng, quan sát kỹ lưỡng hình ảnh xuyên thấu của những tấm phim, để có thể bắt được tàn dư của hình ảnh ban đầu.

Những dấu tích của nghi lễ được tìm thấy rải rác trong khu vực tầng hai của phòng tranh. Trong một đêm hầu đồng tại đền Đông Cuông, nơi chính ngự Mẫu Thượng Ngàn, Huy An bị thu hút bởi cảnh tượng hàng ngàn cánh mối bay trong bầu không bên trên những người hành lễ, bu quanh ánh đèn của ngôi đền. Ngày hôm sau, anh tìm được những cánh mối trải khắp sân đền, và đã thu thập chúng như chứng tích của những “quan khách” mỏng manh, thờ ơ nhưng cũng rất kiền thành của buổi lễ đêm đó.

Tóc Suý Vân, một tác phẩm quan trọng khác của triển lãm, được trưng bày trong một căn phòng trống — “sân khấu diễn xướng” của Huy An, kể lại về hành trình vô vọng của anh khi đi tìm mái tóc dài đen óng của một nghệ sĩ Chèo ưu tú gắn bó nhiều năm với vai diễn Suý Vân. Huy An vẫn luôn bị thu hút bởi mái tóc đen của người phụ nữ Việt Nam, như trong tác phẩm Tóc trên bàn (2005) của anh, từng được trưng bày tại Istanbul Biennial 14; chất liệu này xuất hiện như một đường dẫn cho những suy ngẫm của anh về tính nữ, và những dao động trong vị thế của người phụ nữ trong xã hội, từ hùng tráng, bi thương tới bất lực.

Trong các tác phẩm khác, Huy An chỉ hé lộ những góc khuất của hiện vật, thu tầm mắt của người xem vào một điểm nhìn hẹp, loại trừ đi những yếu tố thị giác gây phân tâm. Anh tìm thấy trong những vật thể này, hoặc trong những chi tiết của chúng, một điểm khởi đầu, dẫn chúng ta đi vào những suy ngẫm sâu xa hơn về những gì tồn tại đằng sau chúng, về những âm vang của cá nhân và một nền văn hoá nằm trong chúng.