Giao điểm thảm họa: François Andes

Galerie Quynh xin trân trọng giới thiệu Giao điểm thảm họa, triển lãm cá nhân của François Andes, giám tuyển bởi Luiz Gustavo Carvalho. Được ấp ủ từ năm 2016 và phát triển trong suốt hai lần lưu trú của nghệ sĩ ở Việt Nam giữa 2018 và 2019 tại Villa Saigon, triển lãm lần này gồm một tổ hợp các tác phẩm: tranh vẽ, hoạt hình, tượng, trang phục, mặt nạ, các bản nhạc sáng tác bởi nhạc sĩ danh giá Samir Odeh-Tamimi (Pa-le-xtin/ Israel) và Sérgio Rodrigo (Brasil).

Làm sao nhận thức được cốt lõi của nhân tính khi ta tìm thấy chính mình đối diện với bức tường khắc câu châm ngôn Vigilia Pretium Libertatis¹ ? Xã hội loài người suy tính thế nào khi lao mình vào thế kỉ 21 chật vật bởi sự hủy hoại môi trường và những hậu quả nghiêm trọng kèm theo, trước quá khứ mang dấu tích của sự diệt chủng? Đối mặt với những hoài nghi này, quá trình sáng tạo của Andes và Carvalho đan kết hàng loạt những đức tin để đưa ra câu hỏi về sự tiến hóa trong mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, đặc biệt là với các hệ sinh thái thủy sinh và rừng rậm, thông qua việc tìm kiếm manh mối giữa vô số những câu chuyện thần thoại để thay đổi thực tại hoặc cho phép chúng ta, ít nhất là, có thể vượt qua nó. Trung tâm của các tác phẩm là một dòng chảy băng qua các vùng lãnh thổ và văn hóa khác nhau. Chính vì thế, công cuộc nghiên cứu của nghệ sĩ và giám tuyển đã làm rõ sự tương đồng và tính nguyên hợp được tìm thấy ở hình ảnh của các nam thần và nữ thần gắn liền với dòng nước và rừng rậm trong nhiều nền văn hóa trên khắp thế giới. Một dòng chảy giữa cõi sống và cõi chết, từ thế giới cũ đến thế giới mới, thế giới của sự khám phá vô tận, thường đem bên mình cội nguồn sự sống và có khả năng cảm hóa những vùng lãnh thổ kém thân thiện nhất. Những dòng sông và cánh rừng trong triển lãm còn phản ánh ranh giới giữa vùng hoang dã và thế giới loài người, vùng đất riêng của Artemis trong thần thoại Hy Lạp, Oxum trong văn hóa Yoruba, các mẫu thần ở Việt Nam. Hơn thế nữa, nó khuyến khích việc thể hiện những thay đổi và náo động của tự nhiên trước những hành vi hung hãn của con người trên trái đất. Sự hủy diệt các khu vực tự nhiên, nạn phá rừng, ô nhiễm khí quyển, ô nhiễm nguồn nước, phá hoại đại dương, khai thác quá mức tài nguyên đã dần chọc giận đất mẹ của chúng ta và có thể trở thành nơi sản sinh các nhân vật thần thoại mới cũng như các đức tin mới.

Andes đem đến một câu chuyện ngụ ngôn tưởng tượng về động vật rất đa dạng và hấp dẫn, tràn ngập những giấc mơ, những khó khăn và những biểu tượng tổ tiên từ nhiều thần thoại khác nhau. Các nhân vật chính mang màu sắc cổ xưa và không bị nhuốm màu thời gian, và cho thấy rằng thứ gì tồn tại càng lâu sẽ càng đến gần hơn với cái chết. Những quái vật và thần thánh dưới dạng thú hóa người này sẵn sàng đương đầu với chiến tranh, biến cố, sự im lặng cũng như tình yêu, nhằm hé lộ những biến chất của ham muốn và lo âu. Nghệ sĩ buộc chúng ta phải nhìn xung quanh và tập trung vào những sinh vật đang sinh sôi trong các quán rượu, doanh trại, các bộ, nhà thổ, các cuộc họp điều hành và các cuộc tranh luận chính trị.

Nghệ sĩ tái hiện thế giới của chúng ta thông qua hệ động vật và những quần thể dị thường bằng lối tống lên giấy một cách thô sơ và bản năng, do đó việc gia nhập vào một nền văn hóa tách ông khỏi những thể thức siêu thực và mang ông đến gần hơn với thế giới của Hieronymus Bosch, Pieter Breughel hay Alfred Kubin. Vũ trụ nơi tồn tại người sáng lập thần và quỷ của nghệ sĩ đem đến cho chúng ta một tác phẩm vượt qua mọi giới hạn sinh tồn khi nó đi xa hơn cả thấu thị của nhà tiên tri.

Như trong vở Orestes của Euripides, nhân vật phi thường trong tác phẩm của Andes khởi sinh khi con người nhận thức được nhân tính. Đắm chìm vào dự án này đồng nghĩa với việc tiếp cận nguồn gốc cũng như phần “con” trong bản chất - đây có lẽ cũng là cách duy nhất để vượt qua thảm họa đang dần trở thành hiện thực.