Kìa non non, nước nước, mây mây: Hà Mạnh Thắng

Galerie Quynh hân hạnh được trưng bày triển lãm cá nhân của nghệ sĩ Hà Mạnh Thắng Kìa non non, nước nước, mây mây tại một ngôi nhà có kiến trúc thuộc địa toạ lạc tại số 29 - 31 Tôn Thất Thiệp. Tồn tại từ thế kỷ XIX, ngôi nhà này từng là nhà khách của ngôi đền Hindu Sri Thendayuthapani nằm phía đối diện. Triển lãm này, tiếp nối triển lãm Đối Cảnh của Hà Mạnh Thắng tại phòng tranh vào năm ngoái, mang đến 16 tác phẩm thể nghiệm trong loạt Đối Ảnh thể hiện niềm say mê không ngừng của anh với tính vật chất, thời gian và những cuộc tái viếng lịch sử, di sản văn hoá. 

Triển lãm mượn ý thơ trong bài Hương Sơn Phong Cảnh Ca của Chu Mạnh Trinh — một danh sĩ thời nhà Nguyễn, miêu tả các sắc thái tuyệt mĩ của thiên nhiên. Cảm xúc này cũng được thể hiện xuyên suốt qua quan sát nghệ thuật của Hà Mạnh Thắng khi anh khai thác tính đa nghĩa, sự biến đổi lịch sử cách nhìn về hình thức tranh phong cảnh trong nghệ thuật cổ cho tới hiện tại.

Trong một lần đến tham quan Bảo Tàng Lịch sử Việt Nam ở Hà Nội, tác giả bắt gặp chiếc bia đá cổ có niên đại từ thời nhà Tuỳ (581 - 618). Trong lịch sử văn hóa Á Đông, phom hình của chúng thường có ba phần: phần trán; phần đế khum tròn, xưa kia có thể là hình lưng rùa, bệ sen…; phần lòng bia ghi khắc các thông tin quan trọng có ảnh hưởng xã hội, như đạo lý, áng văn chương, ghi công trạng… để truyền lại đời sau. Hà Mạnh Thắng đã sử dụng phom dáng của chiếc bia đá cổ như một phản ánh về sự trường tồn và yếu tố phi thời gian cho loạt tác phẩm lần này. 

Thắng nhìn lụa và vải toan không chỉ là những chất liệu, mà là những bề mặt thiên biến vạn hoá. Khác với cách sử dụng truyền thống, lụa dưới thay Thắng trở thành bề mặt bền chắc cho nhiều lớp sơn phủ lên, neo đậu. Cách xử lý này, theo Giáo sư Lịch sử Nghệ thuật Châu Á Nora Taylor quan sát, đã 'hoá lụa thành đá.' Nhờ đặc tính xuyên thấu của lụa, bề mặt tranh sẽ thay đổi dựa trên sự chuyển động của ánh sáng khi quan sát nhìn từ mặt sau. Mỗi tấm khung mica được xử lý mờ đi trên cả hai bề mặt, làm dịu đi nhiều sự hiện diện của lụa và đặc tính trong, xuyên sáng của nó. Cách xử lý để mặt trước tác phẩm trông như đá, khi nhìn mặt sau lại thấy lấp ló ánh sáng, cũng theo Nora Taylor, khiến người ta phải nhìn nhận lại bản chất kép của chất liệu này: 

Làm thế nào lụa có thể vừa trong suốt vừa mờ ảo? Vừa nhẹ như lông vũ, vừa trông nặng như đá? Bản chất kép của vũ trụ được bộc lộ như hai thế đối lập âm và dương. Tương đồng với Cung Thạch, tranh của Thắng mang đến cho chúng ta một cách khác để chiêm ngưỡng thế giới ở dạng vi mô.

 Các tác phẩm của Hà Mạnh Thắng gợi lên phong cảnh lấy cảm hứng từ những tứ thơ kinh điển thời Đường, thời Tống ở Trung Quốc, thời Nguyễn ở Việt Nam, và Tản Đà — nhà thơ giai đoạn cận đại mà anh rất mực yêu thích. Cách nhìn không gian ước lệ trong cổ thi và cổ vật vẫn là nguồn cảm hứng để Hà Mạnh Thắng tạo nên không gian phong cảnh trừu tượng. Các tác phẩm khi được đặt trên chiếc bàn gỗ mô phỏng theo kiểu bàn truyền thống thời nhà Nguyễn trông như bức bình phong khổng lồ có thể chiêm ngắm từ cả hai phía.

Các tác phẩm nằm trong loạt Đối Ảnh, mang dáng vóc của điêu khắc và hàm chứa ý nghĩa như một hiện vật lịch sử biến không gian căn nhà cổ đường Tôn Thất Thiệp thành nơi đối thoại của di sản và nghệ thuật. Kìa non non, nước nước, mây mây nằm trong loạt tác phẩm Vòng tròn Thời gian (2016 - đang tiếp diễn) của anh, thể hiện sự gắn bó của Thắng trong việc khám phá sự trường tồn và tính phi thời gian trong nghệ thuật. Đó là nơi một tác phẩm có khả năng phản chiếu quá khứ, khơi gợi tâm trí  và tiềm thức hoặc những ký ức đã tan biến.